افراد مبتلا به دیابت، مستعد ابتلا به بیماری دهان، دندان و لثه هستند به طوری که بیماری لثه در افراد مبتلا به دیابت ۳ برابر افراد سالم است. ۷۰% مبتلایان به دیابت در سن بالای ۴۰ سال به عفونت ریشه دندان ها و عفونت مزمن لثه مبتلا می گردند. دیابت بیماری است که می تواند مقاومت نسوج دور دندان ( لثه و استخوان ) را نسبت به فعالیتهای میکروبی کاهش دهد، که احتمالاً این مسئله به دلیل اختلال در پاسخ های سلولهای دفاعی بدن است. البته تغییرات خود بافت های نرم و استخوانی دور دندان هم در ایجاد زمینه مساعد موثر هستند. در ایجاد بیماریهای دهانی- دندانی در دیابت علاوه بر خود دیابت، تحریکات موضعی نقش حساس و ویژه ای دارند. منظور از تحریکات موضعی وجود پلاک های دندانی است که مجموعه ای از خرده های مواد غذایی ، ترکیبات بزاقی و به خصوص میکروبهای داخل دهان است. اگر این پلاک های دندانی روزانه از روی دندان ها و لثه ها برداشته نشود، بعد از مدتی به علت رسوب تدریجی مواد معدنی روی آنها، سخت تر می شوند بطوریکه حالت سنگی پیدا کرده و دیگر با مسواک قابل برداشتن نیست( در اصطلاح داندانپزشکی این سنگ های آهکی، جرم نام دارند ) .این جرمها در هنگام مسواک کردن یا غذاخوردن باعث زخمی شدن و خونریزی لثه و تجمع میکروب در پلاکها شده و بدنبال آن ترشح مواد سمی توسط میکروب ها باعث آسیب های جدی تر می شود. در حقیقت دیابت پاسخ نسوج را به تحریکات موضعی تغییر می دهد.
عوامل و علائمی که می تواند در دهان مبتلایان به دیابت و لثه و دندان مشاهده شود:
-
دهان
– ترک گوشه لب ها در اثر کاهش ترشح بزاق و خشکی دهان.
– قرمزی شدید مخاط دهان، احساس سوزش زبان و مخاط دهان و تغییر حس چشایی.
– وجود پرزهای قارچی شکل زبان.
– کنگره کنگره شدن جای دندان ها در کنار زبان.
– بزرگی زبان، ضخیم و شیار دار شدن آنها.
– درد زبان.
– تغییر در فلورمیکروبی دهان مثل افزایش کاندیدا آلبیکانس که خود موجب ترک گوشه لب ها و ایجاد برفک می شود.
-
دندان
– افزایش حساسیت دندان ها به ضربه، به ویژه در ناحیه اتصال لثه به دندان.
– درد دندانی بدون وجود پوسیدگی ( در اثر التهاب عروق موجود در پالپ دندان).
– تخریب مینای دندان و افزایش پوسیدگی دندان ها ( مشخص ترین تغییرات در افراد مبتلا به دیابت کنترل نشده ).
– زخم های ناشی از تحریک دندان مصنوعی در افرادی که دیابت آنها کنترل نشده است.
– خونریزی لثه به علت تغییراتی که در عروق لثه پدید می آید.
-
لثه
– هیپرتروفی لثه با قرمزی شدید و تورم.
دیابت و بیماریهای لثه
ژنژیوایتیس و پریودنتایتیسperiodontitis)) بیماریهای التهابی بافت لثه هستند شخص مبتلا به پریودنتایتیس با از دست دادن استخوانهای پشتیبانی کنندۀ دندان نهایتاً دندانهای خود را از دست خواهد داد. کنترل ضعیف دیابت یک عامل خطر بسیار جدی برای بیماری پریودنتایتیس است و از سوی دیگر ژنژیوایتیس و پریودنتایتیس گاهی اولین علائم بیماری دیابت محسوب می شوند. پریودنتایتیس شدید می تواند به از دست دادن دندانها بیانجامد. مراقبت های بهداشتی صحیح از دهان برای بیماران دیابتی بسیار مهم است و معاینه ی منظم دندانها توسط متخصص می تواند به تشخیص زود هنگام مشکلات دهان و دندان در این بیماران کمک کند. در التهاب مزمن لثه، ساختارهای پشتیبان دندان (استخوان آلوئولار والیاف پریودنتال periodontal ligament) تخریب می شوند. این بیماری به دلایل گوناگونی می تواند حادث شود . باکتریهای بی هوازی و گاهی ویروس ها همراه با فاکتورهای خطر دیگر نظیر سیگار کشیدن، دیابت و افسردگی ، وضعیتی را ایجاد می کند که فرد را مستعد ابتلأ به التهاب لثه می نمایند. پاسخ ضد التهابی سیستم ایمنی بیمار به باکتریها سبب تخریب بافت می شود این حالت در التهاب مزمن لثه اتفاق می افتد.
تشخیص ژنژوایتیس مزمن از التهاب مزمن لثه امر بسیار مهمی است. ژنژوایتیس مزمن یک واکنش التهابی بسیار شایع است که در بافت لثه در پاسخ به تجمع پلاک های دندانی ایجاد می شود. ادامۀ این حالت می تواند به پریودنتایتیس (periodontitis) منجر شود، اما ادامۀ ژنژوایتیس مزمن الزاماً به پریودنتایتیس نمی انجامد . تظاهرات کلینیکی ژنژوایتیس می تواند به دلایل سیستمیک تغییر یابد. این عوامل می تواند کنترل ضعیف دیابت باشد که در پاسخ به پلاک ها ی دندانی بیشتر بافت لثه را تحت تأثیر قرار می دهد (شکل ۱).
شکل ۱- واکنش شدید التهابی لثه به پلاک دندانی.تصویر بیمار ۵۵ ساله مبتلا به دیابت نوع ۲ .بافت لثه شکننده ،متورم است و در زمان مسواک زدن مستعد خونریزی است.
ارتباط دیابت ، ژنژوایتیس و پریودنتایتیس (periodontitis)
اگر چه پریودنتایتیس یکی از عوارض شناخته شده ی دیابت است اما افراد دیابتی که بیماریشان را بخوبی کنترل می کنند و بهداشت دهان و دندانشان را بخوبی رعایت می کنند در معرض افزایش خطر ابتلأ به پریودنتایتیس نیستند. اگر چه استعداد ابتلأ به پریودنتایتیس چنانچه کنترل ضعیفی بر بیماری دیابت خود داشته باشند، بطور مشخص افزایش می یابد، بخصوص اگر فرد سیگار استعمال کند.
شواهد اخیر اپیدمیولوژیک نشان می دهد که شیوع دیابت در بیمارانی که به پریودنتایتیس مبتلا هستند، ۲ برابر افرادی است که به پریودنتایتیس مبتلا نیستند.
از آنجائیکه دیابت سالها قبل از تشخیص در بیمار وجود دارد، دندانپزشکان اولین متخصصانی هستند که می توانند علائم کلینیکی هشدار دهندۀ دیابت را در بیماران تشخیص دهند. همچنین در مورد میزان موفقیت بیمار در کنترل دیابت با توجه به علائم موجود در دهان و دندان بیمار نظر دهند، این علائم عبارتند از :
-
التهاب لثه مقاوم بعد از درمان استاندارد پریودنتال (جرم گیری بالا و زیر لثه، روش های بهداشتی و مراقبتی از دهان)
-
پاسخ شدید التهابی لثه به پلاک و پرولیفراسیون بافت لثه در لبه ها
-
ادامۀ از دست دادن استخوان آلوئولار علی رغم درمان پریودنتایتیس
-
پریودونتاتیس پیشرونده و شدید در افراد ۲۰ تا ۴۵ ساله (پاکت های پریودونتال عمیق، افزایش بی ثباتی دندان و حرکت دندانها، افزایش فاصله بین دندانها و شواهد رادیولوژیکی نشاندهندۀ پیشرفت ضایعات استخوانی است).
-
تشکیل آبسه های پریودنتال خود بخودی.
